Những mùi mà chúng ta liên tưởng đến sự mới mẻ và sạch sẽ – một lớp sơn mới, một chiếc xe mới, chất khử trùng thơm mùi chanh – không hề vô hại như chúng ta tưởng. Những mùi này được gây ra bởi sự giải phóng các chất khí được gọi là hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC) và chúng đến từ nhiều nguồn mà bạn không ngờ tới. Khi những khí này tích tụ trong không khí, một trong số chúng có thể góp phần gây ra một loạt các vấn đề sức khỏe.
Nhưng trước tiên, chúng ta sẽ tìm hiểu VOC là gì, chúng đến từ đâu và bạn có thể làm gì để loại bỏ chúng khỏi nhà của mình.
Hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC) là gì?
Hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC) là các hóa chất hữu cơ bay hơi ở nhiệt độ phòng thông thường. Ví dụ, formaldehyde, bay hơi từ sơn, có nhiệt độ sôi chỉ -19°C (-2°F). Nhóm khí chứa cacbon này có thể góp phần gây ô nhiễm không khí trong nhà.
VOC thường được sử dụng trong sản xuất các sản phẩm gia dụng, chẳng hạn như đồ nội thất, thảm và đồ điện tử. Chúng cũng có thể được tìm thấy trong một số hoá chất làm sạch, sơn, chất kết dính và các chất lỏng khác.
Trong quá trình sản xuất, VOC thường bắt đầu ở dạng chất rắn hoặc chất lỏng. Tuy nhiên, chúng có áp suất hơi cao, có nghĩa là chúng dễ bay hơi ở nhiệt độ phòng. Sự bay hơi này được gọi là thoát khí và điều này cho thấy sẽ luôn có một nguồn VOC đáng kể trong nhà.
VOC rất nhiều, đa dạng và phổ biến. Chúng bao gồm cả các hợp chất hóa học do con người tạo ra hoặc có trong tự nhiên. Hầu hết các mùi hương đều là VOC.
Về cơ bản VOC là các hợp chất Carbon như:
Axeton CH3 (CO) CH3
Benzen C6H6
Etylen glicol C2H6O2
Fomanđehit CH2O
Metylen clorua CH2Cl2
Perchloroethylene C2Cl4
Toluen C7H8
Xylene C8H10
1,3-butadien C4H6
Trong suốt vòng đời của sản phẩm, VOC được sử dụng trong quá trình sản xuất sẽ thải khí và ảnh hưởng đến chất lượng không khí trong nhà. Sự thoát khí này đôi khi có thể gây mùi (nhưng không phải lúc nào cũng vậy), chẳng hạn như mùi của đồ nội thất mới, thảm mới hoặc đồ điện tử mới. Tuy nhiên, cũng có thể không thấy mùi của VOC, nhưng điều đó không có nghĩa là nó không gây ra các tác động có hại cho sức khỏe.
Tác hại của VOC đến sức khoẻ
Mặc dù VOC có thể được tìm thấy ở ngoài trời, nhưng chúng thường có ở nồng độ thấp hơn không khí trong nhà. Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA), mức độ VOC trong nhà có thể gấp khoảng 2 đến 5 lần lượng bạn tìm thấy trong không khí ngoài trời. Nếu bạn đang sử dụng các sản phẩm có chứa VOC, chẳng hạn như sơn và các sản phẩm tẩy rửa, nồng độ trong không khí có thể tăng theo cấp số nhân và duy trì ở mức cao trong thời gian dài sau khi bạn ngừng sử dụng sản phẩm.
VOC là một vấn đề đáng lo ngại về chất lượng không khí vì chúng có khả năng gây ra những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Mức độ nghiêm trọng của những ảnh hưởng sức khỏe này phụ thuộc vào thời gian tiếp xúc, loại VOC và nồng độ VOC có hại trong không khí. Vì lý do này, EPA khuyến nghị thực hiện các bước để giảm sự hiện diện của VOC trong nhà của bạn.
Khi hít phải, các phân tử VOC có thể đi vào phổi, máu và mô bên trong cơ thể. Có nhiều tác động khác nhau tới sức khỏe có liên quan đến việc tiếp xúc với VOC, từ kích ứng ngắn hạn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng lâu dài. Trẻ em, người lớn tuổi và những người có bệnh lý về hô hấp là những đối tượng có nguy cơ cao nhất bị tác dụng phụ do hít phải VOCs.
Các triệu chứng của phơi nhiễm VOC có thể bao gồm:
- Kích ứng hoặc khó chịu ở mắt, mũi hoặc cổ họng;
- Nhức đầu;
- Chóng mặt;
- Khó thở;
- Buồn nôn hoặc nôn mửa;
- Dị ứng trên da;
- Mệt mỏi.
Một số VOC được biết đến hoặc bị nghi ngờ là chất gây ung thư. Nhiều VOC thông thường trong gia đình có liên quan đến ung thư, chẳng hạn như:
- Formaldehyde: Được tìm thấy trong các sản phẩm gỗ được sản xuất (như ván ép và ván dăm) được sử dụng trong vật liệu xây dựng, tủ và đồ nội thất; xốp cách nhiệt; khói thuốc lá; phản ứng hóa học giữa ozone và các VOCs khác trong nhà.
- Naphthalene: Có trong băng phiến.
- Paradichlorobenzene: Được tìm thấy trong hoá chất diệt côn trùng, dung dịch tẩy rửa bát.
- Chloroform: Được tìm thấy trong thuốc trừ sâu, bột giặt và nước rửa chén và một số nước máy.
- Acetaldehyde: Được tìm thấy trong khói thuốc lá, sơn nước, lò nung và lò sưởi.
- Benzen: Được tìm thấy trong khói thuốc lá, đồ nội thất, sơn, sản phẩm gỗ, khí thải từ xăng hoặc hoạt động của phương tiện giao thông.
Như đã đề cập ở trên, không phải tất cả các VOC đều có hại. Tuy nhiên, các VOC không độc có khả năng xảy ra phản ứng hóa học với ozone trong không khí để tạo thành một hóa chất khác gây nguy hiểm. Đây là một cách mà formaldehyde, một VOC gia dụng phổ biến, được hình thành.
Lưu ý: Bạn cần biết ozone cũng là một chất ô nhiễm phổ biến trong nhà. Nó có thể dễ dàng xâm nhập vào nhà từ bên ngoài thông qua các vết nứt trên cửa sổ hoặc cửa ra vào, cũng như hệ thống thông gió cơ học và tự nhiên. Ngoài ra, nó cũng có thể được phát ra bởi một số thiết bị điện tử, chẳng hạn như thiết bị xử lý nước và máy xông hơi mặt.
VOC đến từ đâu?
Cách tốt nhất để giảm nồng độ VOC trong nhà của bạn là loại bỏ nguồn của chúng. Tuy nhiên, việc tìm kiếm và loại bỏ các nguồn VOC không phải lúc nào cũng dễ dàng. Như đã thảo luận ở trên, một trong những cách chính mà VOC xâm nhập vào nhà của bạn là thông qua một quá trình gọi là thoát khí. Trong quá trình thoát khí, VOC được sử dụng để làm một số vật dụng bắt đầu bay hơi và trở thành một phần của không khí trong nhà của bạn.
Các nguồn thải khí VOC phổ biến của sản phẩm gia dụng bao gồm:
- Vật liệu xây dựng;
- Chất bảo quản gỗ;
- Chất tẩy rửa gia dụng và chất khử trùng;
- Đồ nội thất;
- Khói thuốc lá;
- Hóa chất giặt khô;
- Nhiên liệu và các sản phẩm ô tô khác;
- Sơn, chất tẩy sơn, vecni và dung môi;
- Bình xịt khí dung;
- Sở thích và đồ thủ công;
- Thuốc trừ sâu;
- Làm mát không khí;
- Máy photocopy, máy in và các thiết bị văn phòng khác;
- Keo, chất kết dính và bút đánh dấu vĩnh viễn.
Mặc dù có thể không thực tế khi loại bỏ tất cả các sản phẩm phát thải VOC ở trên khỏi nhà của bạn, nhưng bạn có thể thực hiện một số bước để giảm ảnh hưởng của chúng đến chất lượng không khí trong nhà.
Đầu tiên, bạn có thể để đồ đạc mới ra ngoài nhà để xe hoặc nhà kho trước khi mang vào nhà.
Thứ hai, bạn có thể tăng cường thông gió trong phòng với đồ nội thất và sàn mới. Mở cửa sổ và cửa ra vào có thể giúp mang lại không khí trong lành và chạy quạt hút có thể giúp thoát một số không khí có VOC cao ra ngoài trời.
(Lưu ý: Đồ nội thất đã qua sử dụng thường sẽ ít gây ô nhiễm không khí hơn đồ nội thất mới vì nó đã có nhiều thời gian để khử khí VOC hơn so với khi nó được sản xuất. Nếu bạn đang tìm kiếm đồ nội thất mới, bạn có thể chọn những miếng gỗ nguyên khối hoàn thiện với ít VOC và các sản phẩm trưng bày đã có thời gian bán ra trong cửa hàng).
Những sản phẩm này có thể làm tăng đáng kể nồng độ VOC trong nhà khi sử dụng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, chúng vẫn có thể thoát khí ngay cả khi chúng được bảo quản trong hộp kín. Để giúp giảm lượng VOC mà bạn mang vào nhà, hãy cố gắng mua ít nhất có thể khi nói đến các sản phẩm có hàm lượng VOC cao như sơn, chất kết dính và dung môi.
Nếu bạn còn thừa một số sản phẩm này giữa các lần sử dụng, hãy cất chúng trong nhà kho hoặc nhà để xe riêng nếu có thể. Điều này có thể giúp giảm VOCs rò rỉ vào nhà của bạn. Ngoài ra, hãy cố gắng không để các hóa chất không sử dụng ở trong ga-ra hoặc nhà của bạn. Thay vào đó, khi bạn hoàn thành một dự án, hãy vứt bỏ mọi vật liệu còn sót lại theo hướng dẫn xử lý chất thải nguy hại tại địa phương.
Một cách khác để loại bỏ VOC tại nguồn là chọn các tùy chọn thấp hoặc không có VOC khi mua sắm đồ gia dụng. Để tìm hiểu thêm về hàm lượng VOC của các sản phẩm khác nhau, bạn có thể tìm kiếm chúng trong Cơ sở dữ liệu thông tin sản phẩm tiêu dùng (CPID).
Máy lọc không khí có thể lọc VOC không?
Mặc dù kiểm soát nguồn là cách tốt nhất để giảm sự hiện diện của VOC trong nhà của bạn, nhưng hầu như không thể loại bỏ tất cả VOC trong nhà của bạn. Tăng sự thông thoáng trong nhà bằng cách mở cửa sổ và cửa ra vào có thể có tác động tích cực đáng kể đến chất lượng không khí, đặc biệt là trong các hoạt động có hàm lượng VOC cao như sơn hoặc trải thảm mới. Tuy nhiên, nó có thể không phải lúc nào cũng là cách tốt nhất để giảm nồng độ VOC trong nhà của bạn.
Ví dụ, mở cửa sổ trong những ngày có nhiều phấn hoa có thể mang các chất gây dị ứng vào nhà mà trước đó không có. Thêm vào đó, lượng mưa và nhiệt độ ngoài trời khắc nghiệt đôi khi có thể khiến việc mở cửa sổ không thực tế. Mặc dù hữu ích, nhưng việc tăng cường thông gió thường chỉ là một giải pháp tạm thời.
Mặt khác, máy lọc không khí có thể được sử dụng cả ngày lẫn đêm. Trên thực tế, bạn nên để máy lọc không khí của mình 24/24. Máy lọc không khí hoạt động tốt nhất khi chúng có thể liên tục lọc không khí trong phòng, loại bỏ các chất gây ô nhiễm khi chúng tăng lưu thông không khí. Tuy nhiên, không phải tất cả các máy lọc không khí đều được trang bị để thu giữ VOCs trong không khí. Trên thực tế, chỉ có hai loại công nghệ lọc không khí có thể xử lý VOC: bộ lọc than hoạt tính và ôxy hóa điện hóa (PECO).
Bộ lọc than hoạt tính và VOC
Máy lọc không khí với bộ lọc than hoạt tính hay còn gọi là bộ lọc carbon được thiết kế để loại bỏ các chất ô nhiễm dạng khí khỏi không khí trong nhà. Các bộ lọc này sử dụng một quá trình gọi là hấp phụ để thu giữ VOC và các khí độc hại khác. Khi không khí đi qua bộ lọc, các chất ô nhiễm dạng khí bám vào bên ngoài các hạt cacbon trong vùng hấp phụ. Thông thường, cacbon trong lớp hấp phụ có cấu trúc mạng tinh thể với nhiều lỗ hở nhỏ làm tăng diện tích bề mặt mà VOC có thể bám vào.
Khi bộ lọc loại bỏ nhiều chất ô nhiễm hơn từ không khí, diện tích bề mặt có sẵn trên lớp hấp phụ sẽ giảm. Khi bộ lọc trở nên bão hòa với các chất ô nhiễm, nó không còn hiệu quả trong việc loại bỏ chúng khỏi không khí. Hơn nữa, không khí đi qua bộ lọc có thể đánh bật một số chất ô nhiễm bị mắc kẹt và đưa chúng vào không khí. Để tránh điều này, bạn nên thay bộ lọc carbon thường xuyên theo khuyến nghị của nhà sản xuất.
(Lưu ý: VOC không phải là loại chất ô nhiễm duy nhất có thể tìm thấy trong không khí trong nhà. Mặc dù bộ lọc carbon có thể giữ lại chất ô nhiễm dạng khí, nhưng cấu trúc mạng của chúng khiến chúng không hiệu quả trong việc chống lại các loại ô nhiễm khác, bao gồm bụi, chất gây dị ứng và bào tử nấm mốc).
Công nghệ PECO và VOC
Công nghệ lọc không khí PECO sử dụng chất xúc tác hoạt hóa bằng ánh sáng để phá hủy VOC ở cấp độ phân tử. Khi các hợp chất hữu cơ trong không khí (chẳng hạn như VOC) đi qua bộ lọc PECO, chúng tiếp xúc với chất xúc tác và khiến nó tạo ra các chất hóa học mạnh gọi là gốc hydroxyl. Các gốc hydroxyl này sau đó phản ứng với VOC trong không khí để phá hủy chúng ở cấp độ phân tử. Bởi vì công nghệ PECO phá hủy VOC thay vì chỉ giữ chúng lại, nên sẽ không có cơ hội để chúng thoát ra khỏi bộ lọc và phát tán trở lại không khí.
Không giống như bộ lọc carbon, công nghệ PECO có thể xử lý nhiều hơn các chất ô nhiễm dạng khí. Các thử nghiệm trong phòng thí nghiệm nói trên cũng xác minh khả năng loại bỏ ô nhiễm hạt khỏi không khí, bao gồm khói, bụi và phấn hoa.
Với nhiều loại sản phẩm có thể góp phần làm tăng nồng độ VOC trong nhà của bạn, có vẻ như VOC là một phần không thể tránh khỏi của cuộc sống. Mặc dù điều đó có thể đúng một phần, nhưng vẫn có thể ngăn chúng phát triển đến mức có hại trong nhà của bạn.
Bằng cách loại bỏ các nguồn độc hại, các chất gây ô nhiễm không khí và thực hiện các bước để bảo vệ chất lượng không khí bạn có thể hạn chế phơi nhiễm VOC trong gia đình cho bạn và những người thân yêu của mình.